ว่อม หมวกพระสงฆ์ หมวกผ้าฝ้าย
ว่อม หรือ หมวก ของพระสงฆ์สายล้านนาเหนือ – พม่า-เชียงตุง-๑๒ ปันนา
เป็นปริศนาธรรมสอนให้พระสงฆ์ หรือผู้ที่ใส่ได้ ระลึกนึกถึงคุณบิดา-มารดา ที่ได้อุ้มท้องเรามา ๙ เดือน เมื่อบุคคลนั้น ๆ กำเนิดเกิดขึ้นมา โดยเฉพาะผู้เป็นกุลบุตร ผู้เข้ามาบวช-อุปสมบทในพระพุทธศาสนา ให้ตั้งใจประพฤติ ปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนา แสวงหาวิมุตติธรรม สร้างบุญบารมีให้ยิ่งใหญ่ โปรดบิดา-มารดา บุพการีผู้ให้กำเนิด เพราะสังเกตุบนว่อม หรือหมวกนั้น จะเป็นลักษณะคล้ายสายรก หรือรกที่หุ้มห่อร่างกายทารกน้อยไว้ โดยหุ้มห่อบริเวณศีรษะที่เป็นศูนย์รวมกระหม่อมจอมขวัญ สมอง เป็นอวัยอันสำคัญของร่างกาย แสดงออกถึงธรรมแห่งความกตัญญุตาที่บุตร-ธิดาทั้งหลายไม่ควรลืมพระคุณ ซึ่งให้พระสงฆ์ผู้ปฏิบัติดี-ปฏิบัติชอบ ได้ใส่เพื่อปฏิบัติจิต เป็นการบอกสอนตนเอง และเป็นธรรม เพื่อสอนบุคคลอื่น เพื่อให้เกิดความระลึกรู้ในบุพพการี นั่นเอง แต่ก็ใช่ว่าจะใส่ได้ทุกเพศวัยไม่ และไม่ใช่ว่าใครอยากจะใส่ก็ใส่ ถ้าไม่รู้ และไม่เข้าใจ บารมีไม่มีก็ใส่ไม่ขึ้นเหมือนกัน เพราะถ้าเป็นสตรีใส่ก็ไม่เหมาะสม ไม่ควร ให้ใส่เฉพาะพระสงฆ์ หรือผู้นำจิตวิญญาณที่ปฏิบัติตนเป็นแบบอย่างอันดีงามในพระพุทธศาสนา หรือพระสงฆ์ที่เป็นที่ยอมรับนับถือของพ่อแม่ครูบาอาจารย์ เป็นผู้ทรงคุณธรรมที่พ่อแม่ครูบาอาจารย์ยอมรับ และอีกอย่างก็คือ เหตุผลในสมัยโบราณล้านนาเก่าก่อนก็คือ พระสงฆ์นั้นโกนผม ไม่ได้มีผม โดยเฉพาะพระครูบาสายล้านนาหนือนั้นอากาศหนาว ในสมัยโบราณล้านนาสมัยก่อน ๆ นั้น ไม่ได้มีหมวกไหมพรม ภูมิปัญญาชาวเขา ชนกลุ่มน้อย หรือผู้ที่อยู่ในบริเวณเชิงเขา หุบเขา มักจะนิยมทอผ้าพื้นเมือง ด้วยผ้าฝ้ายที่ทำจากปุยฝ้าย ดอกฝ้ายที่ปลูกขึ้นเอง ตลอดถึงใหมที่เลี้ยงเอง เพื่อนำมาสาวเส้นฝ้าย เส้นใหม มาทอทำเป็นผ้านุ่ง ผ้าห่ม เป็นต้น จนเป็นตำนานเพลง สาวไหม และปั่นฝ้าย ฯลฯ จึงตัดเย็บให้เป็นเอกลักษณ์ขึ้นมาเฉพาะสำหรับถวายพระสงฆ์ในสมัยนั้น เพื่อรักษาอุณหภูมิในร่างกายพระสงฆ์-หรือครูบาเจ้าล้านนาสายเหนือนั้นไม่ให้อาพาธได้ โดยเฉพาะเวลาพระครูบาเจ้า-ท่านได้เข้าปฏิบัติกรรมฐานในสถานที่ต่าง ๆ ถือว่าเป็นบริขารพิเศษอีกประเภทหนึ่งของพระสงฆ์ชาวล้านนาเหนือ เวลาธุดงค์หรือปฏิบัติกิจในพระพุทธศาสนาในสิ่งที่จำเป็นก็สามารถใส่ได้โดยไม่ผิดหลักพระธรรมวินัยใด ๆ
